Zapobieganie chorobom zakaźnym o etiologii gronkowcowej

W wielu klinikach rozpowszechnione jest zdrowe nosicielstwo szpitalnych szczepów Staphylococcus aureus przez personel medyczny, szpitale, położnice i noworodki, co jest jedną z głównych przyczyn zakażenia ran, rozwoju poporodowego zapalenia sutka i wielu chorób zakaźnych o etiologii gronkowcowej u noworodków (1). Praktyka pokazuje, że noworodki są szczególnie podatne na zakażenia gronkowcowe, które mogą objawiać się zarówno w formie nosicielstwa, jak i choroby.

Jedną z głównych metod zwalczania nosicielstwa gronkowca złocistego jest sanacja głównego biotopu przedniej jamy nosowej. Obecnie do sanacji nosicielstwa stosuje się antybiotyki, bakteriofagi gronkowcowe, heksachlorofen, furacylinę, kwas borowy i inne preparaty. Znane metody sanacji nosicielstwa nie są jednak wystarczająco skuteczne i często nie prowadzą nawet do czasowej eliminacji nosicieli. W wyniku stosowania antybiotyków, różnych chemopreparatów i środków antyseptycznych często występują reakcje alergiczne, tłumiona jest reaktywność immunologiczna organizmu, a także powstają oporne formy mikroorganizmów, co prowadzi do superinfekcji i dysbakteriozy.

Amerykańscy naukowcy zastosowali zasadę „interferencji bakteryjnej”, aby zapobiec powstawaniu nosicielstwa szpitalnych szczepów Staphylococcus aureus. Godzinę po urodzeniu na błonę śluzową nosa dzieci nakładano codziennie hodowlę bulionową niepatogennego szczepu 502A – antagonisty. Szczep Staphylococcus aureus 502A miał zapobiegać kolonizacji błon śluzowych nosa przez epidemiczne szczepy gronkowców. Metoda ta nie była jednak szeroko stosowana w praktyce, ponieważ doniesiono, że spośród 50 noworodków zakażonych szczepem antagonistycznym 17 zachorowało na ropne choroby zapalne wywołane przez zjadliwe mutanty blokującego szczepu 502A (2).

W przypadku zastosowania szczepu bakterii kwasu mlekowego 317/402 „NARINE” jako drobnoustroju blokującego, efekt jest oczywisty (3).

Po raz pierwszy zbadano antagonistyczną aktywność bakterii kwasu mlekowego szczepu 317/402 „NARINE” wobec szpitalnych wieloopornych szczepów Staphylococcus aureus. Mikroskopia elektronowa ujawniła zmiany zachodzące w komórkach Staphylococcus aureus pod wpływem bakterii kwasu mlekowego „NARINE”.

Po raz pierwszy opracowano fizjologiczną metodę sanacji nosicieli szpitalnych szczepów Staphylococcus aureus w jamie nosowej za pomocą określonego szczepu bakterii kwasu mlekowego, dla której uzyskano certyfikat na wniosek racjonalizatorski nr 127.

Po raz pierwszy opracowano metodę profilaktycznej repopulacji jamy nosowej noworodków bakteriami kwasu mlekowego „NARINE” w celu zapobiegania kolonizacji głównego biotopu przez szpitalne szczepy Staphylococcus aureus w okresie pobytu w szpitalu położniczym.

Po raz pierwszy opracowano metodę zapobiegania i leczenia pęknięć brodawek sutkowych u kobiet po porodzie w oparciu o antagonistyczną aktywność i zdolność syntezy witamin bakterii kwasu mlekowego „NARINE”, dla której uzyskano certyfikat wniosku racjonalizatorskiego nr 128.

Staphylococcus aureus lizowany przez faga 83A (83,3%) dominuje wśród stałych i rezydentnych nosicieli wśród personelu medycznego Szpitala Położniczego nr 3 w Erywaniu, który kolonizuje 59,63% noworodków.

Aby określić poziom nosicielstwa szpitalnych szczepów Staphylococcus aureus oraz zidentyfikować stałych i rezydentnych nosicieli w głównym biotopie – przednich częściach jamy nosowej, zbadaliśmy 2-3 razy w ciągu 2 miesięcy 747 osób. Zbadano dynamikę kolonizacji jamy nosowej 493 noworodków szpitalnymi szczepami gronkowców podczas ich pobytu w szpitalu położniczym. Jama nosowa 169 stałych i rezydentnych nosicieli szpitalnych szczepów Staphylococcus aureus, 168 noworodków była leczona preparatem „NARINE”; gruczoły sutkowe 164 kobiet położniczych były leczone.

Identyfikację wyizolowanych szczepów Staphylococcus aureus przeprowadzono zgodnie z ogólnie przyjętą metodologią. Do różnicowania gronkowców wykorzystano następujące testy patogenności: aktywność lecytowitelazową i koagulacyjną osocza, fermentację mannitolu w warunkach beztlenowych, fagotypowanie i oznaczanie wrażliwości na antybiotyki.

Aktywność antagonistyczna bakterii kwasu mlekowego „NARINE” została przetestowana przeciwko 147 szpitalnym szczepom Staphylococcus aureus. Wykonano 968 testów in vitro.

W wyniku badań antagonizmu między bakteriami kwasu mlekowego „NARINE” a Staphylococcus aureus metodą kubeczkową stwierdzono, że wzrost tych ostatnich jest zahamowany w promieniu 8-10 mm wokół studzienki z bakteriami kwasu mlekowego na kubeczkach inkubowanych w lodówce przez 18-20 godzin.

Na kubkach inkubowanych w termostacie strefy zahamowania wzrostu gronkowców wynosiły średnio:

• 13,5 mm po 18-20 godzinach inkubacji,
• 22,2 mm po dwóch dniach,
• 32,2 mm po trzech dniach,
• na kubkach inkubowanych przez cztery dni zaobserwowano wyraźną strefę zahamowania wzrostu na całym promieniu.

Komórki kontrolnej, nienaruszonej hodowli Staphylococcus aureus miały strukturę charakterystyczną dla normalnych komórek. Następujące zmiany ultrastrukturalne zaobserwowano w komórkach Staphylococcus aureus po ekspozycji na hodowlę „NARINE”:

• Nastąpiło oddzielenie gęstego, elektronowo jednorodnego materiału ściany komórkowej od błony cytoplazmatycznej.
• W niektórych miejscach zaobserwowano naruszenia integralności (pęknięcia) ściany komórkowej.
• Podobną dezorganizację strukturalną komórek Staphylococcus aureus zaobserwowano również w miejscach przegród u dzielących się komórek.
• Zaobserwowano także zmiany strukturalne cytoplazmy w postaci tworzenia się elektronowo przezroczystych obszarów w komponencie ziarnistym.

Można stwierdzić, że zmiany ultrastrukturalne w komórkach Staphylococcus aureus pod wpływem bakterii kwasu mlekowego „NARINE”, dotyczące głównie ściany komórkowej, prowadzą do zahamowania wzrostu Staphylococcus aureus.

 

Literatura:

1. Akatov A.K. et al, 1975; Belyakov V.D. et al, 1976; Mordvinova N.B., 1980.
2. Smirnova A.M. et al, 1977; Chistovich G.N., 1967.
3. Avakyan A.O. et al, 1979; Erzinkyan L.A., 1971; Kvasnikov E.I., Nesterenko S.A., 1975.
4. Instytut Badawczy ds. Zakażeń Szpitalnych w Departamencie Epidemiologii i Parazytologii Medycznej, szpitale położnicze nr 2 i nr 3 w Erywaniu oraz Instytut Epidemiologii, Wirusologii i Parazytologii Medycznej im. Aleksanyana, Ministerstwo Zdrowia ZSRR.
5. „Prevention and treatment of nipple fissures in maternity women by culture of lactic acid bacteria strain 317/402”, K.M. Dehtsunyan, S.A. Antonova, A.D. Hambardzumyan, Yerevan, 1985.