Tajemnice mikrobioty jelitowej i jej wpływ na nastrój

Przewód pokarmowy człowieka zasiedlają miliony mikroorganizmów, są to bakterie, wirusy, archeony a nawet grzyby. Cały ten ekosystem nazywamy mikrobiotą jelitową. Jej skład zaczyna się kształtować już w czasie życia płodowego oraz porodu. Droga przyjścia dziecka na świat ma decydujący wpływ na skład wczesnej mikrobioty. Niemowlęta urodzone drogami natury mają jelita w dużej mierze zasiedlone pałeczkami kwasu mlekowego, które pochodzą z dróg rodnych matki. Kolejnym etapem rozbudowy i przeorganizowania mikroorganizmów w jelitach dziecka jest sposób karmienia, gdzie karmienie piersią przynosi największe korzyści. Flora bakteryjna niemowlęcia jest dość niestabilna i wykazuje małe zróżnicowanie, dopiero etap rozszerzania diety i intensywniejszy kontakt ze środowiskiem zewnętrznym, umożliwia rozrost nowych gatunków bakterii i stopniowe osiągnięcie właściwej ich równowagi.

Około 2-3 roku życia mikrobiota dziecka jest podobna pod względem składu do osoby dorosłej.  Skład jednak mikrobioty jelitowej każdego z nas jest inny, ale jej trzon tworzą 2 główne typy bakterii: Firmicutes oraz Bacteroidetes. Ilość mikroorganizmów na odcinku całego przewodu pokarmowego zmienia się, co jest chociażby warunkowane dostępnością tlenu. W jamie ustnej i żołądku mikroorganizmów jest najmniej, natomiast w jelicie grubym najwięcej. Poza liczebnością mikroorganizmów jelitowych ogromnie ważna jest ich różnorodność oraz dobre proporcje pomiędzy tzw. „dobrymi bakteriami” a tymi potencjalnie patogennymi, bo właśnie to jest fundamentem naszego zdrowia.

Funkcje mikrobioty jelitowej

Pomimo, że mikrobioty jelitowej nie widzimy gołym okiem, to robi dla nas dużo dobrego i prawdopodobnie bez rzeszy tych mikroorganizmów nie moglibyśmy istnieć.

Zatem co dobrego robią dla nas bakterie jelitowe?

1. Odpowiadają za stan naszej odporności, ponieważ bakterie stymulują komórki tkanki limfatycznej związanej z jelitem czyli GALT. To dlatego o jelitach mówimy jako centrum odporności.
2. Wytwarzają substancje, które działają bakteriobójczo i bakteriostatycznie są to tak zwane bakteriocyny. Poza tym „dobre bakterie” obniżają pH w jelicie grubym, a takiego kwaśnego środowiska nie lubią bakterie chorobotwórcze.
3. Pomagają nam w trawieniu laktozy. Bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacteriumposiadają możliwość trawienia laktozy do glukozy i galaktozy. To, dlatego u osób z zaburzoną mikrobiotą może pojawić się czasowy problem z trawieniem cukru mlecznego.
4. Trawią nieprzyswajalny dla człowieka błonnik. Bakterie jelitowe wyposażone są w swój aparat enzymatyczny, który fantastycznie radzi sobie z błonnikiem. Podczas fermentacji włókna pokarmowego mikroorganizmy produkują bardzo cenne krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które są ważnym źródłem energii dla komórek jelitowych czyli kolonocytów.
5. Bakterie jelitowe syntetyzują także witaminy z grupy B  oraz witaminę K.
6. Odpowiadają za produkcję niektórych neuroprzekaźników wpływających na nastrój. To fascynujący temat, o którym dowiesz się więcej jeszcze w tym odcinku.
7. Poprawiają przyswajalność składników mineralnych oraz elektrolitów np. sodu, magnezu, wapnia i potasu.
8. Wytwarzają specjalne substancje jak hydrolazy, które wpływają na metabolizm tłuszczu i pośrednio oddziałują na przemiany cholesterolu i kwasów tłuszczowych.

Związek diety z mikrobiotą jelitową

Dieta jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na skład mikrobioty jelitowej. Dieta bogata w różnorodne źródła błonnika, pochodzącego z warzyw, owoców, nasion roślin strączkowych oraz pełnoziarnistych produktów zbożowych może wspierać zdrowy i różnorodny mikrobiom jelitowy.

Z kolei dieta opierająca się na pokarmach wysokoprzetworzonych, z dużą ilością tłuszczu, cukru, dodatków do żywności ma duże szanse doprowadzić do zaburzeń w mikrobiocie jelitowej, co określamy dysbiozą. Ona z kolei wiąże się z wieloma problemami zdrowotnymi. Od zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, przez choroby metaboliczne, autoimmunizacyjne, alergie a coraz częściej mówi się także o zwiększonym ryzyku depresji na skutek zmiany składu bakterii jelitowych.

Zobacz, jak włączyć probiotyki do swojej diety: link

Jakie znaczenie dla zdrowia mają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe produkowane przez bakterie jelitowe?

Dla przypomnienia, krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe to produkty powstające na skutek fermentacji bakteryjnej w jelitach. Mikroorganizmy, przerabiając błonnik pokarmowy wytwarzają dla nas głównie kwas octowy, propionowy i masłowy. Wśród tych trzech, kwas masłowy jest najlepiej zbadany i poznany. Zawartość w jelitach krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych zmienia się w zależności od naszej diety, stanu zdrowia, aktywności fizycznej i innych czynników związanych ze stylem życia. Ale, po co nam krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe?

Bezpośrednio w jelicie, krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe odżywiają kolonocyty, czyli komórki nabłonka wyścielającego jelito grube. Maślan dostarcza temu typowi komórek około 60-70% energii. Poza tym pobudza wydzielanie śluzu i wywiera efekt troficzny, dzięki czemu stymuluje regenerację nabłonka jelitowego i zapewnia szczelność bariery jelitowej. Jednak działanie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych nie skupia się wyłącznie na jelitach. Część z nich dostaje się do krwiobiegu i dociera do  tkanek, w których pełni różne funkcje metaboliczne. np. poprawia insulinowrażliwość, reguluje łaknienie czy zwiększa lipolizę. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe pełnią też istotną rolę w działaniu układu odpornościowego. Są  pośrednikami w komunikacji między mikrobiotą bakteryjną jelita a układem immunologicznym. Co ciekawe mają zdolność do przekraczania bariery krew-mózg i wykazują działanie modulujące oś jelitowo-mózgową. Badania nad krótkołańcuchowymi kwasami tłuszczowymi wskazują na ich rolę w łagodzeniu chorób psychiatrycznych jak depresja i neurodegeneracyjnych, jak choroba Alzheimera.

Fakty i mity o probiotykach: link

Co to jest oś mózgowo-jelitowa i co ma wspólnego z nastrojem?

Nasz ośrodkowy układ nerwowy i układ pokarmowy komunikują się ze sobą poprzez tzw. oś mózgowo-jelitową. Dla większości z nas nie jest zaskoczeniem, że mózg wpływa na pracę jelit, bo kto nie doświadczył w obliczy stresu bólu brzucha? Stosunkowo nowym odkryciem jest natomiast wpływ jelit, z całym  zapleczem mikroorganizmów, na mózg a co za tym idzie na nastrój i zdrowie psychiczne.

Na ten moment jest pewne, że komunikacja w osi mózgowo-jelitowej ma charakter dwukierunkowy, obejmujący mechanizmy neuronalne, endokrynologiczne i immunologiczne. Sygnały z nerwów jelitowych są przekazywane do mózgu przez jelitowy układ nerwowy oraz nerw błędny. Natomiast informacje biochemiczne przekazywane są przez cytokiny, chemokiny, neuroprzekaźniki jak na przykład serotonina oraz przez metabolity mikroorganizmów jelitowych i znane ci już krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe.

Bakterie jelitowe produkują tryptofan, który jest prekursorem dla serotoniny, natomiast ta serotonina jelitowa nie przekracza bariery krew-mózg. Dlatego jej wpływ na mózg jest pośredni i odbywa się poprzez lokalne działanie na jelitowy układ nerwowy, który jak już wiesz z mózgiem jest połączony.